Հաշվապահության միջազգային օրը նշվում է նոյեմբերի 10-ին։ 1494թ-ին այս օրը իտալացի մաթեմատիկոս Լուկա Պաչոլին, ով համարվում է հաշվապահության ժամանակակից սկզբունքների հիմնադիրներից մեկը, հրապարակեց “Հանրահաշվի, երկրաչափության գումարը, համամասնությունների ու հարաբերությունների ուսմունքներ” գիրքը (իտալերեն «Summa de arithmetica, geometria, proportioni et proportionalità»)։
Category: Պատմություններ
1960-ականների համակարգիչ
Ինտերնետի ստեղծումը բավականին երկար պատմություն ունի, քանի որ դրա հիմքերը դրվել են դեռ 1800 – ականներին։ 1832թ-ին ռուս գիտնական Պավել Շիլլինգը ստեղծեց առաջին էլեկտրամագնիսային հեռագրական սարքը, 1858-ին ստեղծվեց առաջին ատլանտյան մալուխը՝ աշխարհամասերի միջև կապ հաստատելու համար, իսկ 1876թ-ին Ալեքսանդր Բելլը պատենտավորեց առաջին հեռախոսը։
Աղբյուր՝ Webkayq.com
Կարդալ ավելին “Ինտերնետի և առաջին վեբ կայքի ստեղծման պատմությունը” →
Ամերիկացի գրող, արձակագիր, հետաքրքիր և անսպասելի վերջաբաններով պատմվածքների հեղինակ:
Փաստն այն է, որ կարճ ժամանակ նա աշխատել է բանկում, որպես հաշվապահ: Ուիլյամ Սիդնի Պորտերին /գրական անունը Օ. Հենրի/ անսպասելիորեն բռնել են յուրացման մեջ /մեղավորությունն ապացուցված չէ/ և բանտարկել, որտեղ էլ նա սկսել է գրել: Օ. Հենրին իսկապես ցանկանում էր իր դստերն ինչ-որ բան նվիրել Սուրբ Ծննդյան տոնի համար, որի արդյուքում նա գրեց իր առաջին պատմվածքը:
WhatsApp ընկերությունը ստեղծվել է Yahoo – ի նախկին աշխատակիցներ Յան Կումի և Բրայյան Էկտոնի Կողմից:
Յան Կումը և Բրայյան Էկտոնը Yahoo – ում միասին աշխատել են շուրջ 9 տարի: Քանի որ երկուսն էլ հոգնել էին իրենց միապաղաղ աշխատանքից, 2007թ-ին նրանք որոշեցին հեռանալ իրենց աշխատանքից և ճանապարհորդել: Շուտով նրանց խնայողությունները սկսեցին նվազել, և նրանք սկսեցին նոր աշխատանք փնտրել Facebook-ում, սակայն պատասխանը հիասթափեցրեց նրանց:
WhatsApp-ի ստեղծման միտքը Յան Կումի մոտ առաջացավ այն պահին, երբ 2009թ-ին նա iPhone գնեց: Նա անմիջապես նկատեց Կարդալ ավելին “WhatsApp ընկերության պատմությունը” →
Պասկալի գումարող մեքենան
Ֆրանսիացի Բլեզ Պասկալը սկսեց գումարող մեքենայի`”Պասկալինայի” ստեղծումը 1642 թ-ին 19 տարեկան հասակում` տեսնելով, թե ինչպես է աշխատում իր հայրը, ով հարկեր հավաքող էր և հաճախ ստիպված էր երկար ու ձանձրալի հաշվարկներ կատարել:
Պասկալի մեքենան իրենից ներկայացնում էր մեխանիկական մի սարք արկղիկի տեսքով, որի մեջ տեղադրված էին միմյանց հետ կապված բազմաթիվ ատամնանիվներ: Գումարվող թվերը ներմուծվում էին մեքենայի մեջ անվակների համապատասխան պտույտի օգնությամբ: Այդ անվակներից յուրաքանչյուրը բաղկացած էր մասերից, որոնց նշանակված էին 0-ից 9 թվերը: Որևէ թվի ներմուծման դեպքում անվակները պտտեցվում էին մինչև համապատասխան թվանշանը: Կատարելով լրիվ պտույտ` 9 թվանշանը գերազանցող ավելցուկը անվակը տեղափոխում էր հաջորդ կարգ` պտտեցնելով հարևան անվակը 1 պտույտ:
“Պասկալինայի” առաջին տարբերակները ունեին հինգ ատամնանիվ, հետագայում դրանց թիվը հասավ վեցի և ութի, ինչը թույլ էր տալիս Կարդալ ավելին “Պասկալի գումարող մեքենան” →
Ռաի դրամները, որոնք գտնվում են Խաղաղ օվկիանոսի Յապ կղզիների վրա, իրենցից ներկայացնում են քարե սկավառակներ, թվով 6 000 հատ՝ պատրաստված կրաքարից։ Ամենամեծ քարերը ունեն 3,6 մետր տրամագիծ և 4 տոննա զանգված, իսկ ամենափոքրերը՝ 7-8 սմ չափեր։
Քարե դրամները Յապում են հայտնվել հարևան Պալաու կղզուց։ Մի քանի հարյուր տարի առաջ Յապի բնակիչները գնացել են ձկնորսության և մոլորվելով՝ հայտնվել են Պալաու կղզու վրա։ Տեսնելով կրաքարե կառուցվածքներ՝ նրանք պոկել են մի կտոր և կետի (ջրային կենդանու) ձև տվել դրան։ Այս քանդակը տուն բերելով՝ այն անվանել են “ռաի”, ինչը տեղացիների լեզվով նշանակում է “կետ”։
Այդ ժամանակ տեղացիները որպես արժույթ օգտագործում էին ամեն ինչ՝ խխունջներ, համեմունքներ և այլն, և այդ պատճառով Կարդալ ավելին “4 տոննա քաշով դրամները – Ռաի քարեր” →
PepsiCo ընկերության ստեղծման պատմությունը զարմանալիորեն նման է Կոկա-Կոլայի պատմությանը։ Ըմպելիքի բաղադրատոմսը մշակվել է 1898թ-ին Քալեբ Բրեդհեմի կողմից, ով փոքրիկ դեղատուն ուներ Հյուսիսային Կարոլինա նահանգի Նյու-Բերն քաղաքում։ Պատրաստելով վանիլային օշարակ կոլայի ընկույզներով և գազավորված ջրով՝ Բրեդհեմը անվանեց այն Բրեդի ըմպելիք, որը նախատեսված էր մարսողության լավացման և տրամադրության բարձրացման համար։ Որոշ ժամանակ անց անվանումը փոխվեց Պեպսի-Կոլա, քանի որ դրա բաղադրության մեջ առկա էր նաև Կարդալ ավելին “PepsiCo ընկերության պատմությունը” →
Համաշխարհային տնտեսությունը վերջին 30 տարիների ընթացքում մի քանի ճգնաժամ է տեսել, բայց դրանցից ոչ մեկը չի փոխել մեր կյանքն այդքան արագ։ Կորոնավիրուսի համավարակը մեծ արագությամբ քանդում է տրանսպորտային և արտադրական հանգույցները, ստիպում է պետություններին վերադարձնել սահմանները և վերակառուցել հասարակական ինստիտուտները, իսկ դպրոցները և համալսարանները անցնում են հեռավար ուսուցման։ Սա ճանապարհ է դեպի նոր իրականություն, և այս ճանապարհը հեշտ չի լինելու։
Հազարավոր ընկերություններ տեղափոխում են իրենց աշխատակիցներին հեռավար զբաղվածության։ Գրասենյակից դուրս աշխատանքի ընդլայնման միտումները, որոնք դիտվում էին վերջին տարիների ընթացքում, մեկ ակնթարթում դարձան իրականություն միլիոնավոր աշխատողների համար ամբողջ աշխարհում։ Ամենայն հավանականությամբ այս ակամա գլոբալ փորձարկումը հաջողությամբ կպսակվի, ինչը անխուսափելիորեն կբերի աշխատանքի շուկայի մեծ փոփոխությունների։ Աշխատակիցների կրճատման ամենակարևոր հետևանքը լինելու է ծախսերի կրճատումը՝ հնարավոր կլինի կրճատել տարածքի վարձակալության ծախսերը, ինչպես նաև սպասարկող անձնակազմի քանակը (քարտուղարուհիներ, պահպանության աշխատողներ, վարորդներ)։ Տեղի կունենա բիզնեսի կազմակերպման պարզեցում, խոշոր կազմակերպությունների պարզեցում ընդհանրապես և աշխատակիցների վերահսկողության ծախսերի բավականին լուրջ տնտեսում, քանի որ այլևս այդքան կարևոր չեն լինելու գրասենյակ գալու ժամը, ընդմիջման տևողությունը և դրես-կոդը։ Վերահսկվելու են միայն աշխատանքի արդյունքները։
Անցյալի այնպիսի հասկացություններ, ինչպիսիք են Կարդալ ավելին “Ինչպե՞ս կորոնավիրուսի համավարակը կփոխի աշխարհը” →
Կուրտա մեխանիկական հաշվիչը
Ցանկացած կոլեկցիոների հաշվապահի կհետաքրքրի սրճաղացի նման այս զարմանալի մեխանիկական հաշվիչը, որը մինչև անցած դարի 70-ական թվականներին էլեկտրոնային հաշվիչ սարքերի ի հայտ գալը համարվում էր ամենահարմար գրպանի հաշվիչը: Սարքի հետաքրքրությունը կայանում է նրանում, որ այն ամբողջովին մեխանիկական է և որևէ սնուցման կարիք չունի:
Հայաստանում նվազագույն ամսական աշխատավարձը 55 000 դրամ է, իսկ գործավարձով և ժամավճարով վարձատրվող աշխատակիցների համար ժամային տարիֆային դրույքի նվազագույն չափերը`
- 330 դրամ (40-ժամյա աշխատանքային շաբաթ)
- 367 դրամ (36-ժամյա աշխատանքային շաբաթ)
- 550 դրամ (24-ժամյա աշխատանքային շաբաթ)
Իսկ ի՞նչ ծագում ունի նվազագույն աշխատավարձը համաշխարհային պատմության մեջ:
Կարդալ ավելին “Ի՞նչ պատմություն ունի նվազագույն աշխատավարձը” →
Գերմանիայում հաշվապահական հաշվառման վարումը և ֆինանսական հաշվետվությունների կազմումը կարգավորող հիմնական իրավական ակտը Առևտրային կոդեքսն է (Առևտրային իրավունքը), որը ուժի մեջ է մտել 1900 թ-ից:
Գերմանական հաշվապահական հաշվառման վերակազմավորման մեջ մեծ դեր է ունեցել գերմանացի տնտեսագետ Ուլրիխ Լեֆֆսոնը (1911-1989), ով առևտրային իրավունքում առանձնացրել է հաշվապահական հաշվառման, փաստաթղթավորման և հաշվետվությունների կազմման հիմնական խնդիրները: Միևնույն ժամանակ նա դիտարկում է պարտատերերի իրավունքների պաշտպանությունը որպես հաշվապահական հաշվառման` օրենքով թելադրված հիմնական նպատակ: Կարդալ ավելին “Հաշվապահական հաշվառման նպատակները և խնդիրները Գերմանիայում” →
Մետաղի վրա հայտնաբերվել են նաև Կարդալ ավելին “Առաջին հաշվիչ սարքը օգտագործել են հին հույները” →
Իսկ դու վճարե՞լ ես հարկերը |
“Այս կյանքում ոչինչ այնքան որոշակի չէ, քան մահը և հարկերը”,-Բենջամին Ֆրանկլին
Բենջամին Ֆրանկլինը ճիշտ է արտահայտվել մահվան և հարկերի մասին, սակայն բացի որոշակի լինելը ԱՄՆ-ում հարկերը նաև հեռու են հաստատուն լինելուց: Ամերիկան ծանրաբեռնված չի եղել հարկերով բավական երկար ժամանակ իր պատմության մեջ, այսինքն` ուղղակի հարկերով, ինչպիսին եկամտահարկն է: Վերջին հաշվով, հարկերն էին, որ ստիպեցին ամերիկացիներին ապստամբել Բրիտանիայի դեմ 1773թ-ին: Հեղափոխական պատերազմից հետո նոր Ամերիկյան կառավարությունը զգույշ էր մոտենում հարկման հարցին: Ուղղակի հարկումը բացառված էր սահմանադրությամբ բոլոր գործնական նկատառումներով: |
Կարդալ ավելին “Ամերիկյան հարկային համակարգի կրճատ պատմությունը” →
ալ-Խորեզմի |
Արաբական թվերը առաջացել են Հնդկաստանում V դարից ոչ ուշ: Այդ ժամանակ էլ բացահայտվել և ձևավորվել է զրոյի (շունյա) հասկացությունը, որը թույլ է տվել անցնել թվերի դիրքային գրառմանը: “Արաբական թվեր” անվանումը ձևավորվել է պատմականորեն, քանի որ հենց արաբներն էին տարածում տասնորդական դիրքային համակարգը: Ավանդական արաբական թվերը (տե´ս աղյուսակի երկրորդ սյունը, ձախ ընտրանք ) հանդիսանում են հնդկական թվերի ձևափոխված գծագրերը: Գրառման հնդկական համակարգը լայնորեն ժողովրդականացրել է ալ-Խորեզմին, հանրահայտ “Կիտաբ ալ-ջաբր վա-լ-մուկաբալա” աշխատության հեղինակը: Այս աշխատության անվանումից է առաջացել “ալգեբրա” (հանրահաշիվ) տերմինը: |
Համրիչը հաշվարկներ կատարող առաջին պարզ սարքն է: Այն էվոլյուցիայի երկար ճանապարհ է անցել, որը կարելի է բաժանել չորս փուլի:
Առաջինը ազդարարում է համրիչի առաջացումը` դա կորիզների միջոցով հաշվարկն է, որը շատ նման է եվրոպական հաշվարկին` գծերի վրա:
Երկրորդը` “տախտակե հաշվարկն” է: Այն սկսվում է 16-րդ դարի վերջում և վերջանում է 18-րդ դարի սկզբում: Այս փուլում ստեղծվում է ռուսական համրիչը, որը իր ձևով շատ է տարբերվում ժամանակակից համրիչներից:
Հաջորդ` երրորդ փուլը ընդգրկում է ողջ 18-րդ դարը և 19-րդ դարի սկիզբը: Այս փուլի սկզբում համրիչը ձեռք է բերում Կարդալ ավելին “Ռուսական համրիչ” →
Ինչու՞ փողից հոտ չի գալիս
Բոլորին քաջ ծանոթ է “деньги не пахнут”` “փողից հոտ չի գալիս” արտահայտությունը, սակայն որտեղի՞ց է այն առաջացել:
Հռոմեական կայսր Վեսպասիանոսին բաժին էր ընկել քաղաքացիական պատերազմից ավերված երկիր, այդ պատճառով նա ստիպված էր կիրառել իսկապես ոչ սովորական մտածելակերպ և կառավարչական տաղանդ` այն վերականգնելու համար: Պետական գանձարանի` որքան հնարավոր է արագ լցնելու անհրաժեշտությունը պարտադրեց Վեսպասիանոսին ամենատարբեր հարկեր մտցնել և խստագույնս պատժել դրանց վճարելուց խուսափողներին, ինչը հռոմեացիներին առիթ տվեց բավական հեգնական և ծաղրական վերաբերվել իրենց կայսրին, ում դժգոհ քաղաքացիները երբեմն նույնիսկ մեղադրում էին սակավամտության մեջ: Կարդալ ավելին “Ինչու՞ փողից հոտ չի գալիս” →
10 ամենահայտնի հաշվապահները
Էլիզաբեթ Արդեն |
10-րդ տեղ. Էլիզաբեթ Արդենը, աշխատելով որպես հաշվապահ, կոսմետիկայի բնագավառում իր առաջին հետազոտություններն սկսեց իրականացնել` հիմնվելով սեփական փորձի վրա: 1910 թ-ին Նյու-Յորքում տեղի ունեցավ նրա առաջին գեղեցկության սրահի բացումը: 90-ականներին “Life” ամսագիրը նրան ներառեց “XX դարի ամենաազդեցիկ մարդկանց ցուցակում”: |
1912 թ-ին բրիտանական կառավարությունը բեմի վրա հայտնաբերեց նոր “խաղացողի”: Դա “Թուրքական նավթային ընկերությունն էր”: Քանի որ Թուրքական ազգային բանկի 30 % բաժնետոմսերը պատկանում էին հայ միլիոնատեր Գալուստ Գյուլբենկյանին, դա նրան դարձնում էր նաև այս նավթային ընկերության 15-տոկոսային բաժնեմասի տեր:
Գալուստ Սարգսի Գյուլբենկյանը ծնվել է 1869թ-ի մարտի 23-ին Կոստանդնուպոլսում` հայ մեծահարուստ նավթարդյունաբերող և բանկիր Սարգիս Գյուլբենկյանի ընտանիքում, ով իր ունեցվածքը աշխատել էր` Ռուսաստանից Օսմանյան կայսրություն նավթ ներմուծելով: Որպես պարգև այս գործունեության համար սուլթանը նրան նշանակել էր Սև ծովի նավահանգստի ղեկավար: Ընտանիքը բնակվում էր Կոստանդնուպոլսում, որտեղ էլ Գալուստը կատարեց իր առաջին ֆինանսական գործարքը. Կարդալ ավելին “Պարոն 5 %” →
Լեյբնիցի հաշվիչ սարքը
Շարունակելով հաշվիչ սարքերի և դրանց ստեղծողների մասին թեման` անդրադառնանք գերմանացի գիտնական Գոթֆրիդ Վիլհելմ Լեյբնիցին, ով 1673 թ – ին ստեղծեց իր մեխանիկական հաշվիչ մեքենան:
Մեքենայի ստեղծման գաղափարը Լեյբնիցի մոտ ի հայտ եկավ այն բանից հետո, երբ նա ծանոթացավ հոլլանդացի մաթեմատիկոս և աստղագետ Քրիստիան Գյույհենսի հետ: Հաշվարկների մեծ ծավալը, որը ստիպված էր լինում կատարել աստղագետը, Լեյբնիցի մոտ միտք հղացրեցին ստեղծել մի մեխանիկական սարք, որը դյուրին կդարձնի այդպիսի հաշվարկները (“Քանի որ դա վայել չէ այդպիսի նշանակալի մարդկանց, Կարդալ ավելին “Լեյբնիցի հաշվիչ սարքը” →
Excel-ի առաջին տարբերակը նախատեսված էր Apple Inc Կարդալ ավելին “MS Excel — ողջ ճշմարտությունը էլեկտրոնային աղյուսակների մասին” →
Այն երբեք շատ չի լինում…
Հռոմեացիները կատարելագործեցին աբակը` փոխարինելով փայտե տախտակն, ավազն ու քարերը մարմարյա մասերով |
Թվային սարքերի պատմությունը պետք է սկսել համրիչից: Այսպիսի գործիք հայտնի է եղել բոլոր ժողովուրդների մոտ: Հին հունական աբակը (տախտակ կամ “սալամինյան տախտակ”` Էգեյան ծովում գտնվող Սալամին կղզու անունով) իրենից ներկայացնում էր ծովային ավազով շաղ տված տախտակ: Ավազի վրա անցնում էին ակոսիկներ, որոնց վրա քարերով նշվում էին թվերը: Մեկ ակոսիկը համապատասխանում էր միավորներին, մյուսը` տասնավորներին և այլն: Եթե որևէ ակոսիկում հաշվարկի ժամանակ հավաքվում էր 10 – ից ավել քարեր, դրանք հանում էին և ավելացնում մեկ քար հաջորդ կարգի ակոսիկում: |
Այդ գրքի բաժիններից մեկը, որը կոչվում էր “Հաշիվների և գրանցումների մասին տրակտատ”,նվիրված էր առևտրի մեջ մաթեմատիկայի կիրառմանը:Այստեղ ներկայացված էր նաև կրկնակի գրանցման եղանակի սկզբունքը,որը այժմ կիրառվում է հաշվապահության բոլոր համակարգերում(ամենատարրական մակարդակի վրա այդ սկզբունքը կարելի է նկարագրել հետևյալ կերպ. առաջին գրանցում`որտեղից է առաջացել գումարը,երկրորդ գրանցում`ուր է այն գնացել):Զարմանալի չէ, որ Կարդալ ավելին “Կրկնակի գրանցման եղանակի հեղինակը” →
Հաշվապահական հաշվառումը ունի մոտ վեց հազար տարվա պատմություն:Հաշվառման ծագումը կապված է մարդու տնտեսական գործունեության հետ:Սկզբնական շրջանում հաշվառումը իրականացվել է հաշվետախտակների վրա` կետերի ու գծիկների միջոցով: Այս շրջանում տեղի էր ունենում միասեռ հաշվառում,որը վերարտադրում էր տնտեսական գործունեության փաստերը չափման այն միավորներով,որոնցով դրանք առաջանում էին:Այսպիսի հաշվառման օրինակ է ընտանի կենդանիների գլխաքանակի հաշվառումը:Իսկ հին եգիպտացիները իրենց հաշվառումը վարում էին պապիրուսի վրա` կարմիր ու սև ներկերով:Նրանց հաշվառման հիմնական եղանակը գույքագրումն էր,որը մ.թ.ա.3400-2980թթ կատարվում էր երկու տարին մեկ անգամ`երկրի` փարավոնին պատկանող ամբողջ շարժական ու անշարժ ունեցվածքը հաշվելու նպատակով:Այս իմաստով, Կարդալ ավելին “Ինչպե՞ս է զարգացել հաշվապահական հաշվառումը” →